ТОШКЕНТ, 15 апр — Sputnik. Энергетика ахборот бошқармаси (EIA) маълумотларига кўра, АҚШ дунёдаги энг йирик суюлтирилган газ етказиб берувчига айланди. Экспортнинг 40% дан ортиғи Европага йўналтирилди. Бироқ Вашингтон узоқ муддатли шартномалардан қочиб, ҳамкорларга ички талабнинг ўсиши туфайли савдо исталган вақтда тўхтаб қолиши мумкинлигини тушунтирмоқда. Бу Европа Иттифоқи иқтисодиётига жуда кучли зарба бериши мумкин, дея хабар берди РИА Новости.
Ички захиралар
Ўтган йилга қадар европаликларга америка ёқилғиси керак эмас эди. Аммо Россия энергетикасига санкция қўйилди ва суюлтирилган газ харидлари кескин ошди. VYGON.Consulting маълумотларига кўра - 60,6 фоизга, 120,6 миллион тоннагача. АҚШнинг Европа импортидаги улуши 42,7 фоизга етди. Қатарда 15,3, Жазоир ва Нигерияда 14,3. Россияда 13 дан сал кўпроқ қолган. Gas Infrastructure Europe маълумотларига кўра, Европа Иттифоқидаги омборхоналар ҳозирда 55% тўлган.
Америкаликлар бошқа йўналишлардан ресурсларни қайта тақсимлаш ҳисобига европага етказиб беришни деярли 2,5 баравар оширишди.
Оқ уйнинг Иқтисодий маслаҳатчилар кенгаши ҳисоботида шундай дейилади: 2022 йилда Хитойга экспорт 76,7% га, Осиё-Тинч океани минтақасидаги бошқа мамлакатларга - 36,8 га, бошқа мамлакатларга - 40,7 га камайди. Умуман олганда, суюлтирилган газ савдоси 8,8% га ошди.
АҚШ Энергетика вазирлиги огоҳлантирмоқда: қувватлар чекланганлиги, шунинг учун мослашувчанлик зарурлиги ва узоқ муддатли шартномалардан воз кечиш яхшироқдир.
Ҳозирча ишлаб чиқаришни кўпайтириш режалаштирилмаган. Бундан ташқари, ўтган ҳафта кунлик ишлаб чиқаришнинг қисқариш ва суюлтирилган газ нархининг 3 фоизга ошиши қайд этилди.
“Улар мавжуд инфратузилманинг сиғим чегарасига яқинлашди. Воқеа содир бўлганидан кейин “Freeport”нинг энг йирик заводларидан бири тўлиқ қувват билан қайта очилган бўлса ҳам, экспорт ҳали ҳам янги объектларга сармоя киритилиши керак” - дейди Миллий энергия хавфсизлиги жамғармаси раҳбари ўринбосари Алексей Гривач.
Таҳлилчилар жаҳон бозорида бўш газ ташувчиларнинг етишмаслигини ҳам таъкидлашмоқда. Денгиз танкерлари энди том маънода ҳаммага - Қатар, Тринидад ва Тобагодан тортиб АҚШ ва Австралиягача керак.
Манфаатлар тўқнашуви
Соҳа мутахассиси Леонид Хазановнинг фикрича, АҚШнинг табиий газ захиралари ва суюлтириш қувватлари ҳам ички талабни, ҳам экспортни қондириш учун етарли. Бироқ, етказиб беришнинг ҳаддан ташқари ўсиши Вашингтон учун фойдали эмас. “Бу Европа Иттифоқи, Япония, Ҳиндистон ва ҳатто Хитойда кўк ёқилғи нархини пасайтиради”, деб тушунтиради у.
Бундан ташқари, ҳаддан ташқари интенсив экспорт инфляциянинг тезлашишига айланиши мумкин. Сланц нефти олинганда газ ҳам олинади. У турли компонентларга, жумладан, суюлтирилган ва экспорт қилинадиган метанга ажратилади, дейди эксперт.
2004-2020 йилларда имтиёзли кредитлаш туфайли сланцнинг кутилмаган ошиши кузатилди, суюлтирилган газ кўпроқ ишлаб чиқарила бошланди.
Аммо пандемия даврида энергия нархларининг қулаши банкларни кредит сиёсатини - нефт қазиб олишни кескинлаштиришга мажбур қилди ва шунга мос равишда суюлтирилган газ ишлаб чиқариш пасая бошлади.
Европа Иттифоқида ёқилғига талабнинг ортиши АҚШда ҳам нархларнинг ошишига олиб келди. Австриянинг собиқ ташқи ишлар вазири Кнайслнинг айтишича, агар америкаликлар экспортни чеклашга қарор қилсалар, Брюссел "жуда қаттиқ қарорлар" қабул қилишига тўғри келади. Энергетика хавфсизлигига бепарво муносабат Европа Иттифоқи учун даҳшатли оқибатларга олиб келади, деди у.
“АҚШ президенти Жо Байден америкаликларни нормал ҳаёт билан таъминлай олмагани учун қаттиқ танқид қилинди. Рейтингни яхшилаш учун у суюлтирилган газ экспортини тақиқлаши ва шу тариқа ички бозордаги нархларни пасайтириши мумкин”, - дейди Хазанов.
Вашингтон ҳар доим фақат ўз манфаатларини кўзлаб келган.