ТОШКЕНТ, 10 фев - Sputnik. Украина президенти Европага сафарини якунлади. Лекин сафарнинг асосий мақсади бўлган - Ғарбдан жанговар самолётлар олишга - у эриша олмади. Иттифоқчилар Зеленскийни қандай кутиб олгани ва нима учун унга ҳалигача хоҳлаган нарсаси берилмагани ҳақида - Sputnik материалида.
АҚШ рухсати билан
Сафарнинг биринчи бекати Лондон бўлиб, у ерда Украина раҳбари Буюк Британия бош вазири Риши Сунак, қирол Чарлз III билан учрашди ва парламентда ҳам нутқ сўзлади.
Зеленскийнинг Буюк Британия пойтахтига етиб келиши президент самолёти ҳавода бўлганида маълум бўлди. Ташриф санаси тасодифан танланмаган. Бундан сал аввалроқ Жо Байден АҚШ Конгрессида нутқ сўзлаб, Киевга “керак бўлганича” ёрдам беришга ваъда берган эди. Эҳтимол, Оқ уй эгасининг баёноти хориждаги ҳамкорлар учун яшил чироққа айланди.
Буюк Британия Бош вазири Риши Сунак Байдендан кейин Зеленскийни доимий қўллаб-қувватлашга ишонтирди. Унинг сўзларига кўра, Лондон “украиналик ҳарбий хизматчиларни ўқитиш, ўқув дастурини учувчилар учун ҳам кенгайтириш” учун барча саъй-ҳаракатларини амалга оширишни ваъда берди.
Зеленский, ўз навбатида, яна "ажойиб" қадам ташлади. Декабрь ойида у Украина Қуролли Кучлари аскарларининг мурожаатлари билан АҚШ Конгрессига Украина байроғини олиб келди ва "Бизда эркинлик бор, уни ҳимоя қилиш учун бизга қанот беринг" ёзуви бор авиация дубулғасини совға қилди."
Ҳатто Интернетда "совға" "Киев шарпаси" исмли афсонавий учувчига тегишли эканини ва у "ўнлаб рус қирувчиларини уриб туширгани" ҳақида гап-сўзлар тарқалди.
Аввалроқ Сунак идораси вакили эҳтиёткорлик билан жанговар самолётларни Украинага яқин вақт ичида ўтказиш режаси йўқлигини, бироқ бу масала ўрганилишини айтганди. Расмийга кўра, Eurofighter Typhoonни жўнатиш учун Италия, Испания ва Германиядан рухсат, F-35 учун эса АҚШдан рухсат олиш керак.
Британия ,ош вазирининг ўзи, гарчи у жанговар самолётларни етказиб бериш ҳақида тўғридан-тўғри гапирмаган бўлсада, "украиналик учувчиларни тайёрлаш - НАТО стандартларига жавоб берадиган замонавий жанговар самолётларни бошқаришга имконини беради", деб аниқ ишона қилди.
"Ўзгарган" Макрон
Зеленский тўғридан-тўғри Лондондан Парижга учиб, у ерда француз ҳамкасби Эммануэл Макрон ва Германиядан атайлаб етиб келган канцлер Олаф Шольц билан учрашди.
Америкаликлар ва инглизлар каби Европа етакчилари ҳам Украина президентини қўллаб-қувватлашларига ишонтиришди, аммо у яна аниқ ваъдаларсиз қолди.
"Биз охирги ҳафталарда янги мудофаа жиҳозларини етказиб беришни бошладик. Биз ушбу саъй-ҳаракатларни давом эттирамиз ва Украинанинг операцион эҳтиёжларини биргаликда муҳокама қиламиз. Ҳамкорларимиз ва иттифоқчиларимиз билан доимо тўлиқ мувофиқлашган ҳолда ҳаракат қиламиз", - деди Макрон.
Шольц яқинда танкларни этказиб бериш тўғрисидаги қарорни эслатиб, "келажакда ҳам керак бўлганича шундай ҳаркат қилишини" ваъда қилди.
Зеленский Парижни аниқ илҳомланган ҳолда тарк этди. Ле Фигаро нашрига берган интервьюсида у Франция президентининг расмий позициясидаги ўзгаришларни қайд этди. Эслатиб ўтамиз, ўтган ёзда Макрон "Ғарб Россияни шарманда қилишга уринмаслигини" очиқ айтиб тинчликпарвар ролини олган эди ва бундай риторика кўплаб танқидларга сабаб бўлган эди.
"Менимча, у ўзгарди - ва бу сафар у ҳақиқатан ҳам ўзгарди", деди Зеленский. Эҳтимол, бу унинг орзу-ҳавасидир: Париж, Украинага ҳарбий ёрдам кўрсатишига қарамай, можарони дипломатия йўли билан ҳал қилишни тарафдори.
Эвропа Иттифоқи учун режалар
Париждаги учрашувдан сўнг Зеленский Макрон билан бирга Европарламент ва ЕИ саммитида нутқ сўзлаш учун Брюсселга йўл олди.
Украина президенти европалик депутатлар олдида қилган чиқишида мамлакатни сиёсий қўллаб-қувватлаш масаласига ҳам тўхталиб ўтди.
"Европа Иттифоқи ўз тарихида биринчи марта бундай катталикдаги ҳарбий ёрдам кўрсатмоқда. Ва у тарихда биринчи марта ўзини ҳимоя қилаётган ва ўзини ҳимоя қилаётган Европа давлатидаги ички ислоҳотларга ижобий баҳо беришга, ишонаманки, тайёрламоқда. бир вақтнинг ўзида институтларини модернизация қилмоқда. Биз Европа Иттифоқига яқинлашаяпмиз. Украина Европа Иттифоқига аъзо бўлади”, - деб ишонч билдирди Зеленский.
Европарламент раҳбари Роберт Метсола Украина президентини қўллаб-қувватлади ва ундан ҳам узоққа кетди. “Энди Европа Иттифоқи давлатлари мамлакатингизни узоқ масофага учувчи самолётлар ва тизимлар билан таъминлаш бўйича тезкор қарор қабул қилиши керак”, деди у.
Самолётлар ҳавода муаллақ қолди
Европа кенгашининг фавқулодда йиғилиши Зеленскийнинг гастролининг якуни бўлди.
У Европа Иттифоқи раҳбарларига миннатдорчилик билдирди ва яна Киевга кўпроқ қурол-яроғ, жумладан, қирувчи самолётларни беришга чақирди.
"Ёрдам бераётган барчангиздан миннатдорман, Украинага ҳозир бу имкониятлар қанчалик зарурлигини тушунган барчадан миннатдорман. Бизга артиллерия қисмлари, улар учун снарядлар, замонавий танклар, узоқ масофага учувчи ракеталар, замонавий авиация керак", - деди у.
Бир вақтнинг ўзида Макрон журналистларга Парижда самолёт етказиб бериш ҳақида гап бўлмаганини айтди. Франция президентининг сўзларига кўра, ҳозир узоқ муддатли истиқболларни эмас, келишилган қадамларни муҳокама қилиш муҳимроқ.
1991 йилга қайтиш
ИМЭМО РАН халқаро хавфсизлик маркази раҳбари, РФА мухбир аъзоси Алексей Арбатовнинг фикрича, Украина фақат самолётларни қабул қилиш ваъдалари билан кифояланиши керак.
"Соф моддий сабабларга кўра, Европа Киевга у сўраган ҳамма нарсани дарҳол бера олмайди. Шу билан бирга, Зеленский ўз шерикларини икки-уч ойдан кўра эртароқ танклар билан таъминлашга ишонтиради, чунки уларнинг баъзилари аллақачон Шарқий Европада", - дейди эксперт.
Унинг сўзларига кўра, европаликлар учун Украинага самолётларни топшириш анча мураккаб ва масъулиятли операция, чунки улардан қандай фойдаланилиши, қаерга юборилиши ва нима билан жиҳозланишини назорат қилиш қийин. "Айни пайтда барча замонавий қирувчи самолётлар юзлаб километр узоқликдаги нишонларга зарба беришга қодир. Киев Россия ичидаги нишонларига зарба бериш учун улардан фойдаланишни бошлаши хавфи бор", - дея таъкидлайди Арбатов.
Қандай бўлмасин, эксперт Ғарб Украинани рус қўшинларининг олдинга силжишининг олдини олиш учун барча зарур қуроллар билан таъминлашига шубҳа қилмаяпти. Шу билан бирга, европаликлар украинага 2022 йилгача Қримни ёки ДХР ва ЛХР чегараларидаги ерларини қайтариб олишда ёрдам беришларига ишонч йўқ: бу ҳолда кўплаб инсоний йўқотишлар бўлади ва хавф туғдиради. Ядро уруши хавфи пайдо бўлади. Ва агар биз Россияни 1991 йил чегаралари доирасига қайтариш учун ҳужум ҳақида гапирадиган бўлсак, унда деярли барча Европа Иттифоқи давлатлари бунга қарши чиқади.
Европа институти немис тадқиқотлари маркази раҳбари Владислав Белов Европа Иттифоқи етакчилари шу пайтгача жангчиларни етказиб беришдан ишонч билан бош тортаётганига эътибор қаратади. Бу, айниқса, Шольц мисолида яққол кўринади. Германия канцлерининг фикрича, бу Россия ва НАТО ўртасида қабул қилиб бўлмайдиган уруш хавфини келтириб чиқаради.
"Москва Полшадаги ҳаво базаларига зарба бериши мумкин, у ердан Киевга топширилган самолётлар ҳавога кўтарилади", деб ҳисоблайди Белов.
Шунга қарамай, бу Украина ва етакчи Ғарб давлатларини ўз ичига олган Россияга қарши иттифоқ аъзолари Германия канцлери қаршилигини синдира олмайди, дегани эмас. Охир оқибат, Германияда Киевни қуроллантиришни давом эттиришни талаб қилаётган сиёсий кучлар бор.