Ушбу хатарли ташрифнинг барча тафсилотларини МАГАТЭ раҳбари ташриф буюрган куни станцияда бўлган Sputnik мухбири Алексей Стефанов эксклюзив репортажида.
МАГАТЭ миссиясининг Запорожье АЭСга етиб келиши пайшанба куни эрталаб режалаштирилган эди. Бердянскдан журналистлар бўлган автобус (Россия Федерацияси Мудофаа вазирлиги томонидан пресс-тур ташкил этилган) эрталаб соат бешда Энергодарга йўл олди. Биз соат тўққизлар атрофида етиб келишимиз керак эди. Бироқ, ярим йўлда режалар ўзгарди: Энергодар ҳудудида жанглар бошлангани ҳақида маълумот олинди.
“Эрталаб соат олтиларда 60 га яқин украиналик диверсантлар АЭСдан бир неча километр узоқликдаги Каховка дарёсини кечиб ўтган ва АЭСни қўлга олишга уринди. Улар томонидан отилган тўртта снарядлардан бири биринчи энергоблокдан 400 метр нарига тушган”, деди бизга Мудофаа вазирлигининг ҳамроҳлик қилувчи офицери.
Журналистлар минган автобус АЭСга айланма ва хавфсизроқ йўллар бўйлаб ҳаракатлана бошлади, вақти-вақти билан буталар ва дарахтлар орқасига яширинган қишлоқ йўлларида тўхтаб турарди.
Мелитополь ва Михайловкадан ўтиб, биз Ниҳоят Энергодарга этиб келдик, лекин у ерда снарядлар учиб келиши овозлари эшитилиб турарди. Тушга яқин бизни маъмурий бинога олиб боришди ва тезда бирин-кетин ертўлага қараб югуриш кераклигини буюришди. Биз бу бомба бошпанасида вақти-вақти билан портлаётган снарядларнинг шовқинини тинглаб, бир ярим соат вақт ўтказдик.
Атороф тинчлаганидан сўнг, биздан кўчага югуриб чиқиб, тезда автобусга чиқишимизни сўрашди.
Кейин Запорожье АЭСга йўл олдик, паспорт назоратидан ўтдик ва мана биз станцияда турибмиз.
Гросси етиб келгунига қадар бизга атом электр станцияларини мунтазам ўққа тутиш оқибатлари кўрсатишди. Снарядлардан бири совутиш тизимига тушди. Уч метр баландликдаги қувурлардан ерга сув томчилаб турибди. Ҳарбийларнинг маълум қилишича, шикастланишлар туфайли суюлтирилган азот бўлган қўшни бинода технологик жараён бузилган. Бинонинг ойналари портлашдан синиб кетган.
Умуман олганда, атом электр станциясига Украина Қуролли кучлари томонидан ҳозиргача саккиз марта зарба берилган. Бизга тўртинчи энергоблокдан унчалик узоқ бўлмаган жойда ерга учиб кетган кассета каллакли "Ураган" ракетасининг думини кўрсатишди. Учиш траекториясига кўра у Украина томондан келгани аниқ.
Кейинчалик Гроссига АЭСга ҳамроҳлик қилган "Росатом" давлат корпорацияси вакили Ренат Карчаа зарбалар оқибатларини кўрсатиб берди. Гросси диққат билан тинглади, гапини бўлмади ва бошини қимирлатиб қўйди.
"Росатом" вакилининг таъкидлашича, украина қўшинлари атом электр станцияларини парчаланувчи снарядлар билан зарба берган. "Бундай снарядлар фақат душманнинг тирик жонини йўқ қилиш учун қўлланилади. Ва агар Украина томонининг бир гуруҳ рус ҳарбий хизматчиларига зарба бераётгани ҳақидаги версияларидан бирига келиб чиқадиган бўлсак, бу АЭС ҳудудида россиялик ҳарбий хизматчилар умуман йўқ. Демак ушбу снарядлар станция ходимлари учун мўлжалланган. Афсуски, бу шундай".
Гросси снаряд манбасини аниқлаш мумкинми, деб сўради.
"Албатта, бу ерда оддий баллистика. Бу йўналишни аниқ кўрсатади. Мана бу Никопол томонидан, мана бу Марганетс томонидан келган. Булар Украина назорати остидаги ҳудудлар", деб жавоб берди Ренат Карчаа.
Журналистларга яқинда бешинчи энергия блоки томига қулаган дрон қолдиқлари кўрсатилди. У 300 дан 500 граммгача гексоген ёки 1,5 кг тротилни ташиши мумкин. Дронда ҳеч қандай ҳайратланарли элементлар йўқ эди.
Ҳарбийлар айтишига кўра, бу шунчаки қўрқитиш учун ёки синов учун қилинган. Дрон АЭСга жиддий зарар этказмаган. Агар у томга эмас, оломон ичига қулаганида фожиа юз берган бўларди. Дарҳақиқат, у ҳавода портлаб кетган. Унинг қолдиқлари эса томга тушиб кетган. Тўғри, айни пайтда иккинчи дрон ҳам етиб келди. Иккинчи дрон уриб туширилган, лекин у нима билан қуроллангани номаълум.
"Мен учун иш ҳозирдан бошланади. Биз дастлабки баҳолашни ўтказдик. Станция ходимларининг фидокорона меҳнатини кўрдик. Улар анча оғир вазият ва шароитларга қарамай, ўз ишини профессионал даражада бажармоқда. Бу жуда муҳим. Ва шуни билишимиз керакки, Буни бутун дунё билади, - деди Рафаэл Гросси - Сиз билишингиз керак бўлган энг муҳими, МАГАТЭ вакиллари ва мутахассислари станцияда ишлашда давом этади. Биз бугун кўп нарсага гувоҳ бўлдик, биринчи баҳолашни ўтказдик, бундан кейин ҳам таҳлил қиламиз. Билиш керакки, МАГАТЭ экспертлари станцияда ишлашда давом этадилар”.