Виктор Мараховский
Бу - гарчи тўғридан-тўғри бўлмаса-да, аммо жуда тушунарли жавоб. Агентлик мутахассислари олти ой давомида ўнлаб америка ОАВларида чоп этилган мақолалар бўйича ("Саккизоёқ 3" коди билан) тадқиқотлар ўтказдилар, унда бизнинг давлатимиз номи ҳам келтирилган.
Хулоса: Америка медиа-соҳасида (демакки америка сиёсатида ҳам) бизнинг сиз билан мавжудлигимиз контексти энди анча ойдинлашди (ва шунинг учун Америка сиёсати учун) аниқ. Шунингдек, унда бизга қандай роль ажратилгани ҳам.
Демакки, бизга бўладиган, Россияга нисбатан кутилаётган тахминий муносабатлар ҳам тушунарлидек.
Яхши хабар: америка ОАВлари бизни эслашади, яхши кўришади, ва ҳатто 2016 йилгидан, яъни "руслар борасидаги жазава" ўз чўққисида бўлган вақтдагиданда кўпроқ эсга олишар экан (эсга олишлар чорак кўрсаткичга ортган).
Нохушроқ хабар: ўтган йилги обзордан тахминан бир йил ўтиб ҳеч вақо ўзгарган эмас.
Жорий йилнинг 1 августидан 15 ноябрига қадар Россия ҳақида чоп этилган 1227 мақола орасида — нольтаси позитив ёзилган. Нейтрал, дея баҳолаш мумкин бўлган мақолалар ("йўқ, руслар Трамп ғалабаси ҳақидаги заҳарли хештегни ишга туширмади", "йўқ, руслар сайлов натижаларига таъсир кўрсатишмади"; "руслар сайловларга аралашувини инкор этишмоқда" каби), - 46 та, ёки умумий ҳажмдан тўрт фоизни ташкил этади.
Қолган 96 фоизи — бу ҳаттоки такрорий эмас, балки мақсадли аудиторияга бир хил мантрани аҳмоқона тарзда сингдиришдан иборат: руслар сайловларга аралашишмоқда, руслар ижтимоий тармоқларда сизнинг онгингизни бузмоқда, руслар Трамп учун, руслар фейкларни тарқатишмоқда.
Габриэлнинг Россия АҚШ сайловларига аралашмаслиги ҳақидаги сўзлари ортида нима турибди? Германияда Россия АҚШда ўтказилган 2016 йилги сайловларга аралашмагани ҳақида гапира бошлашди. Sputnik радиоси эфирида сиёсатшунос Юрий Почта немислар Қўшма Штатлар томонидан, шу жумладан ўз номларига ҳам қарши айтилаётган айбловларнинг асоссизлигини тан олишни бошлашгани ҳақида таъкидлади.
Ушбу сингдиришлар шу даражада умидсиз ва зерикарли эдики, бу ерда ҳатто ҳазм этиладиган нарсанинг ўзи йўқ эди: кабинетларда ёки масофадан иш билан банд бўлган, ўз ҳаётида ҳеч нарса билан ҳақиқатда қизиқмайдиган журналистлар ва муҳаррирлар ўтиришар, улар ҳафтасига беш марта (мисол учун CNN — 106 кунда 570 та мақола чоп этган) қуйидагилардан бизни хабардор этиш учун оғиз очишарди:
— Путин ўз броси Трампни бизнинг сайловларга аралашиш учун қўллаб-қувватлаш ҳақида орзу қилмоқда,
— Россия сайловларимизни синдиришга ҳаракат қилишда давом этмоқда,
— Россиялик троллар аудиторияга таъсир кўрсатмоқда,
— Ижтимоий тармоқлар рус хакерлари ва троллар фаолиятини лозим тарзда назорат қилмаяпти,
— Трамп учун овоз бериб, сен соядаги қора лорд Путиннинг кўрсатмаси бўйича овоз бермоқдасан.
Буларнинг барчасининг, табиийки Россияга нисбатан ҳеч қандай алоқаси бўлмаган ва бўлмайди ҳам. Бу АҚШ медиа-ҳаётининг ички бир элементи - онги суст омма ва узлуксиз сайловлар цикллари кечадиган мамлакат.
Бу шундай бир давлатки, бу ерда ички душманлар бўйлаб зарба берадиган медиапушкаларнинг асосий вазифаси оммага узлуксиз равишда - бир хилдаги суггестив мантраларни, яқин қолган сайловларда қатнашиб, лозим бўлган номзодга овоз беришга даъват қилувчи (бу, агар ёдингиздан кўтарилган бўлса, демократия деб аталади) гипнос-мантраларни етказишдан иборат.
Икки минг йигирма иккинчи йил ушбу тетик демократияга фақат битта янгилик олиб келди: ижтимоий платформалар-гигантлар Facebook ва Twitterда ўз назоратида бўлган медиа-майдонни демократлардан бўлган номзод Жо Байден фойдасига цензура қилди.
Яъни:
— Трампни "бузғунчи мафияга қарши курашувчи" сифатида улуғлайдиган коллектив онгларни бостириш (Qanon тақиқига қаранг) - бунда Трамп Путиннинг қўғирчоғи ва оқ ирқчилар ҳомийси сифатида иблисона бир қиёфада гавдалантирилди,
— Трамп ҳар сафар оғиз очганида "ижтимоий тармоқлар томонидан жалб қилинган мустақил экспертлар" томонидан унинг гаплари ёлғон сифатида баҳоланган тақдирда, уни мум тишлашга мажбурлаш (19 октябрдаги маълумотларни топишга муваффақ бўлдим: Трамп 65 марта "мум тишлатилган", аммо Трамп оғзини оммавий равишда ёпиш кўринишидаги ҳақиқий разолат ҳали олдинда эди),
— Байден ва унинг оиласи Украинада қандай ўйнаганлари мавзусига бағишланган энг мейнстрим матбуот суриштирувларини ҳам оғзини ёпиб ташлаш (бу ерда Twitter ва Facebook ўта натижадор бўлди — New York Postда ёритилган кичик-Байденнинг саргузаштлари ҳақида демократ-сайловчиларнинг каттагина қисми бехабар қолиб кетди).
Биз ахборот асри XXI асрнинг тоталитар державаси барпо этилиши саҳнасини кузатдик, ва у деярли кўз ўнгимизда тамом бўлди.
Медиа-майдонларга эгалик қилувчилар бир вақтнинг ўзида фантомларни реклама қилиб (масалан, худди ўша рус аралашуви, холбуки 5 ноябр куни АҚШ киберхавфсизлиги ва инфратузилма хавфсизлиги агентлиги бўйича раҳбари Кристофер Кребс айтганидек, умуман бўлмаган) , унга айтиладиган эътирозларни блоклашмоқда, демократларга берилган овозлар сеҳрли тарзда 14 миллион овозга кўпайиб, иккиланаётганлар овози йўқ қилинди ва худди ўша "ҳеч қандай алдашлар бўлмади, Трамп алдаяпти, трампистлар ҳам" ритмидаги гипнос-мантраларни илгари сурмоқда.
...Бу ерда нимани қайд этиш лозим?
Биз, албатта, АҚШ маъмуриятининг кейинги ҳаракатларига таъсир кўрсатишга қодир эмасмиз. Биринчидан, чунки Америкада "Россияпарастлар лоббиси" йўқ ва бўлмаган ҳам (айтганча, айниқса у ҳеч қачон республикачилар орасида бўлмаган: АҚШдаги "россияпараст" сиёсий арбоб аслида Демпартиядан президентликка маргинал номзод Тулси Габбард бўлган, у бизни жазолашга даъват қилмагани учун "рус активи" деган ном орттириб олганди).
Иккинчидан — ва энг асосийси — биз битта оддий нарсани ёдда сақлашимиз керак: мана ўн йилдирки АҚШ элитаси (сиёсий, медиа, ва бошқа исталган) Россия ҳақида ҳеч вақо билмайди. Американинг ҳеч бир сиёсатчиси бизнинг заҳарли мамлакатимизга келишмайди, уларнинг ҳеч бири Москва, Питер, Екатеринбург, Сибирь ва Камчаткани кўрмаган; уларнинг ҳеч бири руслар билан учрашмаган, албатта, БМТда тайёрлаб қўйилган навбатдаги ўзаро "батлл"ларда иштирок этадиган рус дипломатларидан ташқари; Россия ҳақидаги барча маълумотлар уларга, ҳар сафар Путин томонидан заҳарланадиган ва мўъжиза туфайли омон қоладиган трансмиллий сиёсий-лесбиянкалар ва ўта бадқовоқ мухолифатлардан иборат патологик кадрлар орқали етказиб турилади.
Аммо, буларнинг барчаси ҳам улар эътибори перифериясида: барча асосий душманлар уларнинг ўз миллати ичида мужассамлашган ва айнан уларни биринчи ўринда забт этишади.
Бундаги яхши хабар нимада дейсизми?
Юқорида санаб ўтилган сабабларга кўра бизнинг давлатимизга қарши кураш ва жазолашнинг аллақандай ноёб методлари қўлланилади, дея ўйламаслик лозим.
Исталган бир мамлакатга аниқ ва мақсадли ҳаракатларни қўллаш учун уни билиш талаб этилади. Қандайдир отишмада олий даражадаги боссни ўлдиришга ҳаракат қилганлар, билишадики: буни узоқ ўрганишсиз амалга ошириш мумкин эмас.
Хуллас: гап АҚШ Россиянинг оғрийдиган жойига зарба беришга унчалик қодир эмаслигида ҳам эмас (отиладиган нарсанинг барчаси кўп йиллар олдин отилиб бўлинган). Ҳаммаси бунданда ёмонроқ: улар ҳаттоки бизнинг мамлакатга зиён етказиш масаласида ҳақиқатан диққатни жамлашга қодир эмас.
Биттагина оддий сабабга кўра: айни вақтда у ерда ички оппонентларни ўз асосий рақиби сифатида кўрувчи медиа-сиёсий олигархия ғалаба қозонди.
Бу эса, ушбу фонда қуйидагиларга босим ўтказиш лозимлигини англатади:
— "янги тенглик" ни рад этадиган диний консерваторларга, яъни девиант озчиликларнинг сўзсиз имтиёзли позициясини;
— ўзининг бекаму-кўстлиги ва уларнинг оқланган ҳаёт тарзи ҳақидаги тасаввурлари учун оқ танли эркакларни;
— "яшил" энергетика фойдасига анъанавий энергетикага, —
олдиндан шуни айтиш жоизки, Россия таҳдиди ҳақидаги фантом маргинал сифатида қаралади. Ва шовқинли, аммо самарасиз методлар билан ғолиб чиқиши керак.
Аммо бу Россиянинг "Шимолий оқим - 2" каби макролойиҳаларига ҳеч нарса хавф солмаётганини англатмайди. Аммо, ушбу таҳдид кучаймоқда, деб таъкидлаш учун ҳам ҳеч қандай асос йўқ.
Бизни, табиийки, яхши кўришмайди (ҳатто, нафратланишади, деб айтиш мумкин — ахир ҳар не рўй берганда дунёдаги гегемонни ярим соат ичида йўқ қилишга қодир бўлган коинотдаги ягона давлатдан нимани ҳам кутиш мумкин).
Аммо давлатнинг тоталитар тузилмаси, у "раҳнамо" ёки "демократик" бошқарув шаклига эга бўлсин, нормал ҳолатдаги давлат тузилмасидан шуниси билан фарқ қиладики, у ҳамиша бош душманларни ўз ичида излайди ва топади.
Шундай экан, барчамиз сабрли бўлишимизга тўғри келади.
Ёки, попкорн, ёки бўлмаса семичка оволинг.