Ўзига боғлиқ бўлмаган ҳолатлар ҳам, шундай афсонавий ташаббусларни бераётган етакчиларга қарши ўйнамоқда.
Светлана Тихановская томонидан Александр Лукашенкога икки ҳафта олдин тақдим этган "ультиматум" муддати якшанба куни тугайди.
Беларусь ҳукумати унинг талабларини бажаришга тайёр эканлигидан дарак берувчи ҳеч қандай белгилар кузатилмаяпти, "Президент Света" ваъдасига биноан, душанба кунидан бошлаб Беларусда бутун мамлакат бўйлаб умумхалқ тартибсизликлар хаосига тушиб қолиши, йўллар тўсиш ва дўконларда сотувлар қулаши керак.
Бироқ, воқеаларнинг ушбу ривожланиши ҳар куни тобора фантастик кўринади.
Кўриниб турибдики, бу вазиятдан энг кам йўқотиш билан чиқиб кетиш ҳақида бош қотираётган мухолифатнинг координацион кенгашида ҳам гумон қилинмоқда.
Унинг аъзоларидан бири Павел Латушконинг айтишича, ультиматум муддати тугаши билан қўлнинг озгина ҳаракати билан "халқ" ультиматумига айланади, улар ўз фаоллигини оширадилар. Шунда ҳеч қандай мажбурият бермайдиган ва шарҳлаш учун кенг имкониятларни тақдим этадиган жуда қулай таъриф.
Аммо Беларусда тобора равшан бўлиб бораётган намойишларнинг муваффақиятсизлигини фақат ички омиллар билан боғлаш нотўғри бўлар эди, гарчи улар албатта катта рол ўйнайди.
Рангли инқилоб ҳодисасининг кенг миқёсда бадном этилиши пайтида Беларусь мухолифати (ва унинг чет элдаги кураторлари) ҳокимиятни ағдаришни бошлаши омадсизликка учради.
Ўн ярим йил давомида у - бу ҳодиса - кўплаб давлатларнинг ҳукуматларига ҳақиқий таҳдид ва бир вақтнинг ўзида мухолифат учун илҳом манбаи бўлди. Рангли инқилоблар ёқмайдиган ҳукмдор ва режимларни ўзгартириш учун мукаммал ва қудратли қурол деб қаралди. Бу ғоя баъзиларни руҳий тушкунликка туширса, бошқаларга яқинда ғалаба қозонишига ишончни кучайтирди.
Аммо, эҳтимол, энг муҳими: сиёсат билан бевосита алоқаси бўлмаган кўплаб одамлар ҳаётни ҳақиқатан ҳам яхши томонга ўзгартириш имкониятига чин дилдан ишонишган.
Ахир рангли инқилоб – бу шунчаки давлат тўнтариши эмас. Ёрқин келажак учун ёзилган қоидаларга зид равишда, одатда сиёсий бўлмаган, аммо зудлик билан ҳукуматни ўзгартириш зарурлигига қатъий ишонган, кўчаларга чиққан фуқароларсиз амалга ошириш мумкин эмас. Айнан шу нарса ўнлаб ва юз минглаб одамларни 2011 йилда Қоҳирадаги Таҳрир майдонига ва 2013 йилда Киевдаги Евромайданга келишга ундади.
Айтганча, бошида Беларусь норозиликлари кўп сонли кишилар билан мақтаниши мумкин эди. Аммо энди ҳафтадан ҳафтага тадбирлар иштирокчиларининг сони камайиб бормоқда.
Гап одамлар намойишларда иштирокининг самарасизлигидан чарчаганлигида эмас, ва "Лукашенко, кет" деган шиор, "нотўғри" миллий етакчини ҳайдаб чиқариш учун сеҳрли кучга эга эмаслиги маълум бўлди.
Беларусь воқеалари билан бир қаторда, дунёнинг бошқа қисмларда, республика фуқароларини ўз уйида бўлаётган воқеаларни янада чуқурроқ баҳолашга мажбур қиладиган, диққатга сазовор жараёнлар содир бўлмоқда.
Айни вақтда 15 йил ичида учинчи сиёсий инқирозни бошдан кечираётган Қирғизистон бор, унга "рангли инқилоб" ёрлиғи қўлланилмоқда.
“Рангли инқилоб” ҳодисасини обрўсизлантириш борасида бу Марказий Осиё давлатидан кўпроқ иш қилган давлат кам, қирғиз жамияти учун яхши томонга ўзгаришлар йўқлиги, кўча тартибсизликлари ва анархия билан бўлган барча давлат тўнтаришларининг асосий якуни бўлди.
Армения. Ҳар қандай майданларга нисбатан тобора кўпайиб бораётган шубҳалар ва тез-тез муваффақиятсизликка учраши фонида айнан 2018 йилда Еревандаги воқеалар “бахмал инқилоби”нинг ҳар жиҳатдан мисол бўлди.
Бош кўтарган халқ демократия, европача келажак ва коррупцияга қарши кураш учун жонга теккан ҳукуматни қуталди, давлат тепасига ишонган инсонни қўйди, - янги раҳбар ҳатто ишининг биринчи йилларида ижобий натижалари ҳам бор.
Нима бўлганда ҳам, Украина ёки ўша Қирғизистондаги каби ҳалокатли оқибатларнинг йўқлиги бугунги кунда катта ютуқ деб ҳисобланиш мумкин.
Бироқ Арманистон ўзини жуда эски ва қонли тўқнашувлар эпимарказида топган бўлса, аввалги ҳукуматдан коррупцияга учраган амалдорларни ва тараққийпарвар демократик раҳбарларни мағлуб этган халқ томонидан қилинган Европа танловида нимани англатади?
Мана, агар Арманистоннинг ўзи яна эски ва қонли можарога тушиб қолган бўлса, халқнинг европача танлови, олдинги ҳукуматдан қолган порахўрлар устидан қозонилган ғалаба ва тараққийпарвар демократик раҳбар қандай моҳиятга эга?
Бундан ташқари, ҳатто сиёсатдан йироқ одамга ҳам тушунарли, Озарбайжон ўз манфаати йўлида қўшнисининг демократик изланишларидан фойдаланди, натижаларини ҳозир Тоғли Қорабоғда кузатиш мумкин.
"Рангли инқилоб" атамаси - давлат тепасидаги баъзи зарарли кучлар олиб ташланса, одамлар бир-бирларига қардош, ажойиб, қуёшли, дўстона дунё - мамлакат гуллаб-яшнаб, атрофдагилар ҳамжиҳатликда яшайдиган боққа айланади, деган ошкор қилинмаган ўй-хаёлларга олиб боради.
Қирғизистон ва Арманистон Беларусь жамияти учун – бундай қараш на ички, на ташқи сиёсий маънода ҳақиқатга ҳеч қандай алоқаси бўлмаган – хом хаёл эканлигини яққол эслатиб туради.
Ажабланарли эмаски, Беларусдаги норозилик намойишлари изчиллик билан муқаррар муваффақиятсизлик томон кетмоқда.
Бу билан республика “рангли инқилоб” ҳақидаги дунё миқёсида бўлган афсонанинг тобути қопқоғига ўзининг михини қоқиб қўяди.