ТОШКЕНТ, 19 июн - Sputnik. UzAssets инвестицион компаниясини ташкил этиш тўғрисида қарор Вазирлар Маҳкамасининг хусусийлаштириш жараёнларини такомиллаштириш бўйича қўшимча чора-тадбирларни назарда тутувчи қарори асосида қабул қилинди.
"Оилавий қадриятларни" қандай сақлаб қолиш керак?
Ўзбек ҳукуматининг иқтисодиётдаги улушни камайтириш ва хусусий секторни кучайтириш тўғрисидаги баёнотларидан кейин ҳаракат қилиш вақти келди. Бир неча соҳада профессионал фаолиятни таъминлаш керак: компаниялар активларини бошқариш, давлат активларини бошқариш, замонавий корпоратив бошқарув.
“Ўзбекистон хусусийлаштиришга ишончни тиклаши керак, айниқса ўзбекистонлик ишбилармонлар ва хорижий сармоядорлар орасида”, - дейди мутахассислар.
Ҳар бир мамлакатда унинг ўзлигини ва хавфсизлигини белгилайдиган иқтисодиётнинг “оилавий қадриятлар” деб аталмиш корхоналарини қандай қилиб ҳимоя қилиш ва ундан фойдаланиш яхшироқ деган савол туғилади.
Муаммони ҳал қилиш мақсадида, кўплаб давлатлар суверен жамғармаларни ташкил этган. Ўзларига ишониб топширилган активларни кўпайтириш каби бизнес мақсадлардан ташқари, давлат хавфсизлиги ва келажак авлодлар манфаатларини ҳимоя қилиш билан боғлиқ мақсад ҳам мавжуд.
Жамғарма профессионал бошқарувчилар томонидан бошқарилади, жамғарма қарорлари ва операцион фаолиятига сиёсат ва давлат бошқаруви тўғридан-тўғри таъсирини минималлаштирилади. Жамғарма фаолияти устидан жамоатчилик назорати механизмларини назорат органлари томонидан сақдаб қолиниши ва жамғарма фаолияти ҳолати ва натижалари тўғрисида жамоатчилик олдида ҳисобот бериш мажбуриятини таъминлаш муҳимдир.
Халқаро мутаҳассиларнинг фикрига кўра, UZAssets инвестицион компаниясини яратиш, агар унинг вазифаси келажакда уни мамлакатнинг "оилавий қадриятларини" фаол бошқарадиган Ўзбекистоннинг суверен жамғармасига айлантириш бўлса, бу тўғри йўналишдаги қадамдир.
Бошқарувнинг янги тажрибаси
"Компания бизнес муҳитда Ўзбекистоннинг ойнаси, потенциал инвесторлар учун яхши лойиҳалар манбаи ва намунаси бўлиши керак. У юқори сифатли активлар ва профессионал бошқарув мисоли каби бўлиши керак", - деб ҳисоблашади Марек Грабарек ва Веслава Качмарек.
Компанияларни бошқариш, реструктуризация қилиш ва санация қилишнинг замонавий усулларини эгаллаш керак, стратегияларни ишлаб чиқиш ва уларни ривожлантириш йўлларини белгилаш - уларни инвесторларга сотиш, инвесторлар билан қўшма корхоналар ташкил этиш орқали ушбу компанияларни Тошкент фонд биржасида оммавий савдога қўйиш зарур. Ушбу мақсадлар учун кўплаб чет компаниялари ва менежерларининг билимлари ва тажрибаларидан фойдаланиш керак.
Агар компаниянинг биринчи мақсади корхоналарни хусусийлаштириш ва хусусийлаштиришдан баланс қийматидан юқори даромадни олиш бўлса, унда ушбу "маҳсулот" инвесторлар бозорида сотилиши керак. Агар "маҳсулот" сотувга нолойиқ бўлса, унда корхонани хусусийлаштиришга тайёрлаш жараёни зарур.
"Биз доимий зарар ҳолатидаги корхоналарни UZAssets активларига киритилмаслигини қатъий тавсия қиламиз", - дейишади мутахассислар.
UZAssets лойиҳаси ҳамкори сифатида чиқиши мумкин бўлган банкларни олиши мумкин ва керак ҳам, деб ишонч билдиради мутаҳассислар.
Вақт ўтиши билан UzAssets корхоналар бозорида фаол сотиб олишда, корхоналарни потенциал харидорлар учун жозибали таклифни тайёрлаш мақсадида реструктуризация қилишда ва ҳатто девелоперлик лойиҳаларида иштирок этиши орқали бозорнинг фаол иштирокчисига айланиши керак.
Компаниянинг ўзи Тошкент фонд биржасида оммавий жойлаштириш объекти бўлиши мумкинми, деган саволни кўриб чиқиш керак. Корхона ўз бизнес-мақсадларига эришиш учун молия бозори, қимматли қоғозлар бозоридан капитални жалб қилиш ҳуқуқига эга бўлиши керак.
Ривожланиш сценариялари
Мутахассисларнинг фикрига кўра, UzAssets-нинг иккита сценарийси энг тўғри ҳисобланади:
Хусусийлаштирилиши керак бўлган ёки профессионал бошқарувни талаб қиладиган навбатдаги давлат компанияларининг акциялари шаклида низом капиталининг яна бир ўсиши. Охир оқибат компания Ўзбекистоннинг суверен жамғармасига айлантирилади.
Нодавлат активларининг ёпиқ инвестицон жамғармаларини ташкил этиш тўғрисида қарор қабул қилиш ва бошқарув компанияси ёрдамида давлат компанияларининг кейинги гуруҳларини хусусийлаштириш. Бу тармоқ жамғармалари ёки вертикал, яъни хом-ашёдан тайёр маҳсулотгача бўлган бутун ишлаб чиқариш циклини амалга оширадиган компаниялар бўлиши мумкин.