Иван Данилов. Америкалик экспертлар ва журналистлар АҚШнинг Венесуэладаги мағлубиятининг сабабларини аниқлашдан тинмаяптилар: Давлат департаменти томонидан тан олинган "Венесуэла президенти" Хуан Гуаидонинг муваффақиятсизлиги Вашингтон ғурури учун жуда оғриқли зарба бўлди. "Америка Қўшма Штатларининг орқа ҳовлисида" мағлубиятга учраганлиги ва айнан шу хусусиятда кўпгина чет эллик мутахассислар бутун Жанубий Американи тушунишади - бу икки баравар оғриқли. Каракасдаги Америка муаммоларида асосий айбдор аллақачон аниқланган, аммо АҚШнинг етакчи бизнес нашри - "The Wall Street journal" журналистлари янада даҳшатлисини аниқладилар: Қўшма Штатларнинг расмий иттифоқчилари бўлган баъзи давлатлар Вашингтоннинг режаларига қарши иш олиб боришган экан.
Молиявий журналистларнинг ташхиси, Вашингтон бургутлари томонидан ишлаб чиқилган ташқи сиёсат хукмига ўхшайди.
"Путин Венесуэлада Трампга қандай ҳийла қилди. Трамп маъмурияти президент Николас Мадуронинг Россия ва Куба, шунингдек АҚШ иттифоқчилари томонидан қанчалик қўллаб-қувватланишини етарлича баҳоламади", деб ёзади Венесуэланинг қонуний ҳокимияти қандай қилиб ғарб дунёсининг иқтисодий санкциявий босимлари ва дипломатик ҳаракатларга қарши тура олганликларини синчковлик билан ўрганган таҳлилчилар.
Венесуэла хавфсизлик ходимларининг Вашингтон учун кутилмаган вафодорлигидан ташқари, биз аллақачон ёзган ва Америка экспертлари бир неча бор шикоят қилган, "The Wall Street journal" нашрига кўра, Каракасни рангли инқилобдан ва иқтисодий таназзулдан қутқариш формуласи бир нечта муҳим таркибий қисмларни назарда тутади: нефть экспортини санкцияларни четлаб ташкиллаштиришда Россиянинг ёрдам бериши, Кубанинг махсус хизматларнинг ишини ташкил қилишдаги ёрдами, Туркиянинг молиявий воситачи сифатида ишлашга тайёрлиги ва Осиёдаги Американинг икки иттифоқчисининг Давлат департаментининг санкциялари ва ғазабига қарамай Венесуэла нефтини сотиб олиш истаги.
Молиявий ва товар оқимларининг ҳақиқий таҳлили қаерда тугашини ва Россияга қарши зўравон ва бошқа тарғиботлар қаердан бошланишини аниқлаш қийин, аммо биз ишонч билан айта оламиз: чет эл ахборот майдонларининг асосий сегментида энди, эҳтимол Венесуэла олтин захирасини "музлатиб қўйган" Лондондаги содиқ банкирларидан ташқари ҳамма Вашингтонга қарши ишламоқда. Энг қизиғи, Венесуэла инқирози шартли Туркия ёки Ҳиндистон учун “ҳаёт ва ўлим масаласи” эмас, демак бу америкаликларнинг Жанубий Америка йўналишидаги саъй-ҳаракатлари иттифоқчилар томонидан ҳал қилувчи саботажга дучор бўлганлиги бошқа иложиси бўлмаганлиги сабабли эмас, балки энди "дунё гегемонидан" олдингидақа қўрқув йўқ деган хулосага келди.
"The Wall Street journal" кенг геосиёсий ўйинчиларга қарши даъволарнинг каттагина (исботланмаган) рўйхатини тақдим этади.
"Import Genius" маълумотлар базасига асосланган "The Wall Street journal" таҳлилига кўра, АҚШ санкциялари қўлланилганидан тўққиз ой ўтгач, Венесуэладан Ҳиндистонга экспорт қилинган хом нефтьнинг салкам ярми Ҳиндистон ва Россия нефть гиганти Роснефть билан биргаликда тузилган қўшма корхона томонидан сотиб олинган.
Венесуэла савдо ҳисоботларига кўра, Бирлашган Араб Амирликлари 2018 йил охирида "олтин санксиялари" жорий қилинганидан бери Венесуэладан бир миллиард долларга яқин олтин импорт қилди. АҚШ разведка хизмати расмийлари Венесуэла олтинининг Колумбия, Уганда ва бошқа мамлакатлар олтини сифатида яширинча мамлакатдан олиб чиқиб кетилаётганлиги ҳақидаги далилларга асосланиб ҳақиқий сумма анча юқори эканлигини айтишди.
"Вашингтондаги Туркия элчихонаси АҚШнинг санкцияларини бузган ҳолда Венесуэла билан олиб борилган нефть ёки олтин билан боғлиқ ҳар қандай савдони рад этади." Бу даъволар фактларга мос келмайди, улар тахмин ва миш-мишлардир", - деди элчихона вакили. Вашингтондаги Россия элчихонаси изоҳ беришдан бош тортди. Элчихона АҚШни Венесуэла ишларига аралашгани учун Ташқи ишлар вазирлиги танқид қилган баёнотларга иқтибос келтирди. Ҳиндистон ва БАА расмийлари изоҳ сўровларига жавоб бермаяпти."
Кўринишидан, Американинг барча муаммолари учун оддий ечим пайдо бўлганидай: АҚШни Венесуэлани "бўғишига" ҳалақит бераётган барча мамлакатлар ва компанияларга қарши санкцияларни қўллаш, шундагина Вашингтон ўз мақсадига эришади. Давлат Департаменти ва Дональд Трамп маъмуриятининг мутахассислари, энди ташқи сиёсий сеҳрли таёқча сифатида иш бермай қўйган "санкция таёғи"нинг самарадорлигига шубҳа қилишмоқда. Вашингтондаги Венесуэланинг барча шерикларига қарши ҳақиқатдан ҳам қаттиқ санкциялар тарафдорлари мавжудлигига қарамай (ва бу ажабланарли эмас), бундай ёндашувга қарши бўлганлар шунга ўхшаш чекловларни қўйишдан бош тортган Европа Иттифоқининг ёрдамисиз ҳеч нарса иш бермайди. Бундан ташқари, Давлат Департаменти орқасида Венесуэла нефтини сотиб олган ва Каракас учун молиявий воситачилар сифатида иш олиб бораётган Америка иттифоқчиларига босим ўтказишга уринишлар Американинг бошқа минтақаларда, масалан, Эронда ва умуман Яқин Шарқда манфаатлари жабр кўришига олиб келади. "The Wall Street journal" нашрининг юқори даражадаги манбалари муҳокамасидан жуда кулгили манзара пайдо бўлади: Давлат департаменти шартли Ҳиндистонга Эрондан нефть сотиб олмаслик учун босим ўтказиши мумкин, аммо шартли Ҳиндистон на Эрондан ва на Венесуэладан нефть сотиб олишини тақиқлаб қўя олмайди. Вашингтоннинг содиқ шериклари деб ҳисобланган бошқа давлатлар билан ҳам шунга ўхшаш муаммолар юзага келади. Эндиликда бу содиқлик асосан декларативдир.
Ташқисиёсий "ақлий марказ"ларидан бирида таҳлилчи бўлиб ишлаётган Венесуэлалик диссидентлардан бири журналистларга "режимни ҳарбий куч ишлатмасдан ўзгартириш қийин" деб шикоят қилгани бежиз эмас ва гарчи Трамп ушбу Жанубий Америка муаммоси куч билан ҳал бўлиши мумкинлиги ҳақида бир неча бор ишора қилган бўлса-да, ҳарбий аралашувнинг ҳақиқатда бошланиши имконияти нисбатан кичик. Муаммони ушбу йўл билан ечимини топишга уринишлар жуда куп обрўвий ва харбий қийинчиликларга (масалан, Венесуэла жунглидаги партизанлар уруши каби) олиб келади.
Бироқ, "The Wall Street journal" таҳлили оптимизм сабаларини ҳам келтирмоқда. Фақат - АҚШ мухолифларининг оптимизми учун. Ажабланарлиси шундаки, Америка оммавий ахборот воситалари соҳасидаги энг яхши молиявий ва сиёсий таҳлилчилар, эҳтимол, Каракасдаги американпараст тўнтариш муваффақиятсизлигининг энг муҳим жиҳатини пайқамайдилар - ва эҳтимол Вашингтон сиёсатчилари ҳам ўзларининг асосий муаммоларини тан олишга тайёр эмаслар. Ижтимоий тармоқлар ёрдамида сиёсат ва жамоатчилик фикрини бошқариш технологиялари рангли инқилобларни ташкил қилиш нуқтаи назаридан шунчалик самарали эдики, аста-секин оммавий ахборот воситалари ва ижтимоий тармоқларда ҳукмронлик қилиш Вашингтонга мос келмайдиган ҳар қандай ҳукуматни ағдариш учун асосий шарт бўлиб қолди. Венесуэла мисолида, бу айниқса яққол кўринади. Оммавий ахборот воситалари ва ижтимоий тармоқлар нуқтаи назаридан Хуан Гуаидо жуда яхши ишламоқда ва Reuters томонидан нашр этилган минглаб қўллаб-қувватловчилар иштирокидаги митинги фонида ўзини суратга олиш ва суратга олиш жуда таъсирли кўринади, аммо ҳеч ким яширмайдиган ва ҳеч кимни хижолатга қўймайдиган бир нюанс бор: бу митинг ва бу суратга тушишлар Каракасда эмас, балки Мадридда бўлиб ўтди. Бу жуда ғалати сиёсий ғалаба.
Шу билан бирга, Bloomderg агентлиги (ўз манбаларига таяниб), Каракас ҳукумати Венесуэлада ишлашга тайёр хорижий компанияларга, яъни Россия, Италия ва Аргентина компанияларига нефть қазиб олиш лойиҳаларини сотишга тайёрланаётгани ҳақида хабар беради. Агар бу ҳақиқатан ҳам амалга оширилса, Вашингтоннинг Венесуэла нефтини назорат қилиш учун рангли инқилобга қилган барча саъй-ҳаракатлари ва сармоялари Қўшма Штатлар учун парадоксал ва энг таҳқирли натижага олиб келади: америкаликлар ҳеч қандай нефть ололмайдилар, аммо Давлат Департаменти жуда қиммат ва мутлақо бефойда нарсаларга – бефойда селфилар тўплами ва сохта "Венесуэла президенти"га қўйилган "лайк"ларга қувониши мумкин бўлади.
Агар бу давом этса, сайёрамизнинг "халққа қарши диктаторлари" Американинг келгусидаги рангли инқилобларининг ҳаракатлари устидан кулишади.